The sore-loser proviso


Nearly half of the National Assembly’s seats were vacant during the first meeting of the newly formed parliament in 2014

Nearly half of the National Assembly’s seats were vacant during the first meeting of the newly formed parliament in 2014, after the CNRP boycotted the election results. Heng Chivoan

The sore-loser proviso

Fri, 6 March 2015

The ruling and opposition parties have added a provision to a soon-to-be passed draft election law that aims to prevent any party winning seats in the National Assembly from subsequently boycotting parliament.

The decision comes after Prime Minister Hun Sen last month called on bipartisan working groups drafting amendments to the current election law to include a rule that would see boycotting parties stripped of their seats.

But the wording of the law, which was finalised on Wednesday, appears to still leave open the possibility of the same kind of boycott the Cambodia National Rescue Party launched in the aftermath of the 2013 poll after claiming the election had been rigged.

The draft law states that parties can be stripped of their seats if they boycott the opening session of the National Assembly presided over by the King, the swearing-in of lawmakers or when the assembly officially declares their validity – but only if the election was “free, fair and just”.

The law says this would be judged according to the constitution – determined by the Constitutional Council – and the election law, which is the domain of the National Election Committee (NEC).

In the event the election is deemed “free, fair and just”, and a party still boycotts parliament, the National Assembly must inform the National Election Committee within 24 hours, the law states. The NEC then has 72 hours to redistribute the party’s seats.

Opposition leader Sam Rainsy yesterday defended the provision, saying that if the new NEC law and amended election law are fully implemented in future elections, no parties should have grounds to protest the result.

“In 2013, and before 2013, we had no laws that guaranteed a free and fair election process, therefore we [had the right] to protest. But now we have accepted the election-related laws, so we have [to accept] the results of the election,” he said.

However, Rainsy added that if in the middle of the election process the laws are not being implemented properly, the CNRP would “ring the alarm bells”.

He admitted that the laws had been a “compromise” and therefore contain elements with which his party is not fully satisfied. But he said that, overall, they would allow the public to trust the electoral process.

Some election monitors and observers, however, have slammed the boycott rule as designed to serve the interests of the two political parties according to their expectations of what might happen at the 2018 elections.

Independent analyst Ou Virak said it appeared the CPP believed it was going to win the next election and had thus pushed for the provision to prevent another opposition boycott. The CNRP on the other hand, he said, likely included the caveat that the election must be judged free and fair to give them the option of crying foul and boycotting again if they lose in 2018.

“But if anything, that pretext will only help the CPP” if the CNRP wins, Virak said, given that the Constitutional Council is politically beholden to the government.

In such an event, the CPP could “control the Constitutional Council to make the judgment that the election was not fair”, he said, paving the way for a CPP boycott.

Rainsy argued, however, that the council would not have enough power to delegitimise the election, given that the overhauled NEC will handle the entire process and proclaim the result.

Koul Panha, executive director of election watchdog Comfrel, said he could not see any valid reason why the assembly would give the NEC the power to strip parties of their seats if they boycott parliament.

“When we confiscate seats [of any party], it affects the will of voters,” he said.

CPP working group head Bin Chhin could not be reached for comment yesterday, while Keut Rith, a fellow CPP working group member, would only say that the provision would benefit “everyone”, and not any particular party.

Rainsy also announced yesterday that the two parties had agreed to pass both election-related laws in the National Assembly by the end of this month.

Following their passage, the assembly will aim to select the nine members of an overhauled NEC before Khmer New Year in mid-April, he said.

Under an agreement reached last July, the CPP and CNRP will each nominate four candidates for the committee, with one “consensus” candidate. Rights activist Pung Chhiv Kek, a Cambodian-French-Canadian citizen, was agreed to as the ninth candidate months ago, but the new NEC law prohibits dual nationals from taking up the position.

លោក ស ខេង និង​លោក សម រង្ស៊ី ក្រោយ​ពី​បញ្ចប់​ការ​ខ្វែង​គំនិត​គ្នា​លើ​សេចក្តី​ព្រាង​ច្បាប់ គ.ជ.ប។

លោក ស ខេង និង​លោក សម រង្ស៊ី ក្រោយ​ពី​បញ្ចប់​ការ​ខ្វែង​គំនិត​គ្នា​លើ​សេចក្តី​ព្រាង​ច្បាប់ គ.ជ.ប។ រូប អនឡាញ

សេចក្ដី​ព្រាង​ច្បាប់​បោះ​ឆ្នោត​បញ្ចូល​បញ្ញត្តិ​ដក​អាសនៈ​ពី​អ្នក​ធ្វើ​ពហិការ

ភ្នំពេញៈ គណបក្ស​កាន់​អំណាច​និង​គណបក្ស​ប្រឆាំង​បាន​បន្ថែម​បញ្ញតិ្ត​មួយ​ទៅ​ក្នុង​សេចក្តី​ព្រាង​ច្បាប់​បោះឆ្នោត ដែល​នឹង​អនុម័ត​ក្នុង​ពេល​ឆាប់ៗ​នេះ ដែល​មាន​គោល​បំណង​បង្ការ​កុំ​ឲ្យ​គណបក្ស​ណា​មួយ​ដែល​ឈ្នះ​អាសនៈ​ក្នុង​រដ្ឋសភា អាច​ធ្វើ​ពហិការ​មិន​ចូល​ប្រជុំ​ក្នុង​រដ្ឋសភា។

សេចក្តី​សម្រេច​នេះ​ធ្វើ​ឡើង បន្ទាប់​ពី​លោក​នាយក​រដ្ឋ​មន្រ្តី ហ៊ុន សែន កាល​ពី​ចុង​ខែ​មុន​បាន​អំពាវនាវ​ដល់​ក្រុម​ការងារ​ដែល​ធ្វើ​សេចក្តី​ព្រាង​វិសោធនកម្ម​លើ​ច្បាប់​បោះឆ្នោត​បច្ចុប្បន្ន ឲ្យ​ដាក់​បញ្ចូល​បញ្ញតិ្ត​មួយ ដែល​នឹង​ដក​អាសនៈ​របស់​គណបក្ស​ដែល​ធ្វើ​ពហិការ។

ប៉ុន្តែ​អត្ថបទ​នៃ​ច្បាប់​នោះ ដែល​បាន​សម្រេច​ជា​ចុង​ក្រោយ​កាល​ពី​ថ្ងៃ​ពុធ ហាក់​ដូច​ជា​ទុក​ឱកាស​ជា​ចំហ​ក្នុង​ការ​ធ្វើ​ពហិការ ដែល​គណបក្ស​សង្គ្រោះ​ជាតិ​បាន​ចាប់​ផ្តើម​ធ្វើ​ក្រោយ​ការ​បោះ​ឆ្នោត ឆ្នាំ​២០១៣ បន្ទាប់​ពី​បាន​អះអាង​ថា ការ​បោះឆ្នោត​ត្រូវ​គេ​លួច​បន្លំ។

សេចក្តី​ព្រាង​ច្បាប់​ចែង​ថា គណបក្ស​អាច​បាត់​បង់​អាសនៈ ប្រសិន​បើ​គេ​ធ្វើ​ពហិការ មិន​ចូល​រួម​ក្នុង​កិច្ច​ប្រជុំ​បើក​រដ្ឋសភា ក្រោម​ព្រះ​រាជា​អធិបតីភាព​របស់​ព្រះ​មហាក្សត្រ ការ​ស្បថ​របស់​តំណាង​រាស្រ្ត​ឬ​នៅ​ពេល​រដ្ឋសភា​បាន​ប្រកាស​សុពល​ភាព​ជា​ផ្លូវ​ការ តែ​ក្នុង​ករណី​ការ​បោះឆ្នោត «ជា​ការ​បោះ​ឆ្នោត​សេរី ត្រឹម​ត្រូវ​និង​យុតិ្តធម៌»។

សេចក្តី​ព្រាង​ច្បាប់​ចែង​ទៀត​ថា ចំណុច​នេះ​នឹង​ត្រូវ​សម្រេច​តាម​រដ្ឋ​ធម្មនុញ្ញ ច្បាប់​ស្តីពី​ក្រុម​ប្រឹក្សា​ធម្មនុញ្ញ ច្បាប់​គណៈ​កម្មាធិការ​ជាតិ​រៀបចំ​ការ​បោះឆ្នោត និង​ច្បាប់​បោះ​ឆ្នោត។

សេចក្តី​ព្រាង​ច្បាប់​នោះ​ចែង​ដែរ​ថា ក្នុង​ករណី​ការ​បោះ​ឆ្នោត​ពិត​ជា​សេរី ត្រឹម​ត្រូវ និង​យុត្តិធម៌ ហើយ​គណបក្ស​ណា​មួយ​ធ្វើ​ពហិការ​នោះ រដ្ឋសភា​ត្រូវ​ជូន​ដំណឹង​ទៅ​គណៈកម្មាធិការ​ជាតិ​រៀប​ចំ​ការ​បោះ​ឆ្នោត​ក្នុង​រយៈ​ពេល ២៤ ម៉ោង។ បន្ទាប់​មក គ.ជ.ប មាន​រយៈ​ពេល ៧២ ម៉ោង ដើម្បី​ធ្វើ​ការ​បែង​ចែក​អាសនៈ​ជូន​គណបក្ស​ឡើង​វិញ។

លោក សម រង្ស៊ី ប្រធាន​គណបក្ស​ប្រឆាំង​កាល​ពី​ម្សិល​មិញ បាន​ការពារ​បញ្ញតិ្ត​នេះ។ លោក​បាន​បញ្ជាក់​ថា ប្រសិន​បើ គ.ជ.ប ថ្មី​និង​ច្បាប់​បោះ​ឆ្នោត​ដែល​បាន​ធ្វើ​វិសោធនកម្ម ត្រូវ​បាន​អនុវត្ត​យ៉ាង​ពេញ​លេញ គ្មាន​គណបក្ស​ណា​មាន​មូល​ហេតុ​ជំទាស់​នឹង​លទ្ធផល​បោះ​ឆ្នោត​ទេ។

លោក​លើក​ឡើង​ថា៖ «ក្នុង ឆ្នាំ​២០១៣ និង​មុន ឆ្នាំ​២០១៣ យើង​គ្មាន​ច្បាប់​ដែល​ធានា​នូវ​ដំណើរ​ការ​បោះឆ្នោត​សេរី​និង​ត្រឹម​ត្រូវ​ទេ ដូច្នេះ យើង [មាន​សិទិ្ធ] ជំទាស់។ ប៉ុន្តែ​ឥឡូវ​នេះ យើង​បាន​ទទួល​យក​ច្បាប់​ទាក់​ទង​នឹង​ការ​បោះឆ្នោត ដូច្នេះ យើង​ត្រូវ [ទទួល​យក] លទ្ធផល​នៃ​ការ​បោះឆ្នោត»។

ទោះ​ជា​យ៉ាង​ណា លោក សម រង្ស៊ី បាន​បន្ថែម​ថា ប្រសិន​បើ​ក្នុង​ពាក់​កណ្តាល​នៃ​ដំណើរ​ការ​បោះ​ឆ្នោត ច្បាប់​មិន​ត្រូវ​បាន​អនុវត្ត​ត្រឹម​ត្រូវ​ទេ គណបក្ស​សង្គ្រោះ​ជាតិ​នឹង «បន្លឺ​ជួង​ប្រកាស​អាសន្ន»។ លោក​ទទួល​ស្គាល់​ថា ច្បាប់​នេះ​គឺ​ជា​ការ​សម្រុះ​សម្រួល ដូច្នេះ មាន​ចំណុច​មួយ​ចំនួន​ដែល​គណបក្ស​របស់​លោក​មិន​ពេញ​ចិត្ត​ទាំង​ស្រុង។ ប៉ុន្តែ លោក​ថា ជា​ទូទៅ​ច្បាប់​អនុញ្ញាត​ឲ្យ​សាធារណ​ជន​ជឿ​ជាក់​លើ​ដំណើរ​ការ​បោះឆ្នោត។

អ្នក​ឃ្លាំ​មើល​ការ​បោះឆ្នោត​និង​អ្នក​អង្កេត​ការណ៍​មួយ​ចំនួន បាន​រិះគន់​បញ្ញតិ្ត​ស្តីពី​ការ​ធ្វើ​ពហិការ​នេះ​ថា បាន​រៀបចំ​ឡើង ដើម្បី​បម្រើ​ផល​ប្រយោជន៍​របស់​គណបក្ស​នយោបាយ​ទាំង​ពីរ តាម​ការ​រំពឹង​ទុក​របស់​ពួក​គេ អំពី​អ្វី​ដែល​អាច​កើត​ឡើង​នៅ​ការ​បោះ​ឆ្នោត ឆ្នាំ​២០១៨។

លោក អ៊ូ វីរៈ អ្នក​វិភាគ​ឯករាជ្យ បាន​ថ្លែង​ថា វា​ហាក់​ដូច​ជា គណបក្ស​ប្រជាជន​ជឿ​ជាក់​ថា ខ្លួន​នឹង​ឈ្នះ​ការ​បោះ​ឆ្នោត​លើក​ក្រោយ ដូច្នេះ បាន​ជំរុញ​ឲ្យ​ដាក់​បញ្ចូល​នូវ​បញ្ញតិ្ត​ដែល​បង្ការ​កុំ​ឲ្យ​គណបក្ស​ប្រឆាំង​ធ្វើ​ពហិការ​ទៀត។ ផ្ទុយ​ទៅ​វិញ គណបក្ស​សង្គ្រោះ​ជាតិ​អាច​ដាក់ ខ លើក​លែង ដែល​ការ​បោះឆ្នោត​ត្រូវ​តែ​វិនិច្ឆ័យ​ថា ជា​ការ​បោះឆ្នោត​សេរី និង​យុតិ្តធម៌ ដើម្បី​ផ្តល់​ជម្រើស​ដល់​ពួក​គេ​ក្នុង​ការ​ជំទាស់ និង​ធ្វើ​ពហិការ​ម្តង​ទៀត ប្រសិន​បើ​ពួក​គេ​ចាញ់​ក្នុង ឆ្នាំ​២០១៨។

លោក អ៊ូ វីរៈ បន្ថែម​ថា ដោយ​គិត​ពី​ក្រុម​ប្រឹក្សា​ធម្មនុញ្ញ​ដែល​ជា​ស្ថាប័ន​ក្រោម​ឥទិ្ធពល​នយោបាយ ខ លើក​លែង​នោះ​នឹង​ជួយ​តែ​គណបក្ស​ប្រជាជន​ប៉ុណ្ណោះ។

ក្នុង​ករណី​នេះ គណបក្ស​ប្រជាជន​អាច «គ្រប់​គ្រង​ក្រុម​ប្រឹក្សា​ធម្មនុញ្ញ ដើម្បី​ធ្វើ​សេចក្តី​សម្រេច​ថា ការ​បោះឆ្នោត​មិន​យុតិ្តធម៌» ដើម្បី​ត្រួស​ត្រាយ​ផ្លូវ​ដល់​ការ​ធ្វើ​ពហិការ។

ទោះ​ជា​យ៉ាង​ណា លោក សម រង្សី អះអាង​ថា ក្រុម​ប្រឹក្សា​នេះ​នឹង​គ្មាន​អំណាច​គ្រប់​គ្រាន់​ដើម្បី​ធ្វើ​ឲ្យ​ការ​បោះឆ្នោត​ក្លាយ​ជា​មិន​ស្រប​ទេ បើ​គិត​ពី គ.ជ.ប ថ្មី នឹង​ការ​ចាត់​ចែង​លើ​ដំណើរ​ការ​ទាំង​មូល ហើយ​ប្រកាស​លទ្ធផល។

លោក គល់ បញ្ញា នាយក​ប្រតិបតិ្ត​នៃ​អង្គការ ខុម ហ្វ្រែល មាន​ប្រសាសន៍​ថា លោក​មិន​អាច​មើល​ឃើញ​មូល​ហេតុ​ត្រឹម​ត្រូវ​ថា​តើ​ហេតុ​អ្វី​រដ្ឋសភា​នឹង​ឲ្យ​អំណាច​ដល់ គ.ជ.ប ក្នុង​ការ​ដក​អាសនៈ​របស់​គណបក្ស​ប្រសិន​បើ​ពួក​គេ​ធ្វើ​ពហិការ​មិន​ចូល​ប្រជុំ​ក្នុង​រដ្ឋសភា។

លោក​បន្ត​ថា៖ «នៅ​ពេល​យើង​រឹប​អូស​យក​អាសនៈ​ពី​គណបក្ស​ណា​មួយ វា​ប៉ះពាល់​ដល់​ឆន្ទៈ​អ្នក​បោះឆ្នោត»។

លោក ប៊ិន ឈិន ប្រធាន​ក្រុម​ការងារ​របស់​គណបក្ស​ប្រជាជន មិន​អាច​ទាក់​ទង​បាន​ទេ កាល​ពី​ម្សិល​មិញ ចំណែក​ឯ​លោក កើត រិទ្ធ សមាជិក​ក្នុង​ក្រុម​ការងារ​គ្រាន់​តែ​និយាយ​ថា បញ្ញតិ្ត​នេះ​នឹង​ផ្តល់​ប្រយោជន៍​ដល់​អ្នក​រាល់​គ្នា មិន​មែន​សម្រាប់​គណបក្ស​ណា​មួយ​ទេ។

លោក សម រង្ស៊ី ក៏​បាន​ប្រកាស​កាល​ពី​ម្សិល​មិញ​ថា គណបក្ស​ទាំង​ពីរ​ព្រម​ព្រៀង​បញ្ជូន​ច្បាប់​ទាក់​ទង​នឹង​ការ​បោះឆ្នោត​ទៅ​រដ្ឋសភា​នៅ​ដំណាច់​ខែ​នេះ។

លោក​បាន​បន្ថែម​ថា បន្ទាប់​ពី​អនុម័ត​រួច​រដ្ឋសភា​គ្រោង​នឹង​ជ្រើស​ឥស្សរជន ៩ រូប​សម្រាប់​សមាជិក គ.ជ.ប ថ្មី នៅ​មុន​ចូល​ឆ្នាំ​ថ្មី ប្រពៃណី​ខ្មែរ នៅ​ពាក់​កណ្តាល ខែ​មេសា។

ក្រោម​កិច្ច​ព្រម​ព្រៀង​កាល​ពី ខែ​កក្កដា ឆ្នាំ​មុន​គណបក្ស​ប្រជាជន និង​គណបក្ស​សង្គ្រោះ​ជាតិ នឹង​ជ្រើស​តាំង​បេក្ខជន​ចំនួន ៤ រូប សម្រាប់​គណៈ​កម្មាធិការ ដោយ​បេក្ខជន​ម្នាក់​ត្រូវ​ជ្រើស​រើស​ដោយ​មតិ​រួម​គ្នា។

លោក​ស្រី ពុង ឈីវកេក ជា​សកម្ម​ជន​សិទិ្ធ​មនុស្ស​ឯករាជ្យ ដែល​គេ​ទទួល​ស្គាល់​នោះ​ត្រូវ​បាន​ព្រម​ព្រៀង​ថា ជា​បេក្ខជន ទី៩ ប៉ុន្តែ​ច្បាប់ គ.ជ.ប ថ្មី បាន​ហាម​មិន​ឲ្យ​ប្រជា​ពលរដ្ឋ​មាន​សញ្ជាតិ​ពីរ​ដូច​លោក​ស្រី​កាន់​តំណែង គ.ជ.ប ដ៏​សំខាន់​នេះ​ទេ៕